Blog

Sygnalista – definicja, rola i ochrona prawna

Sygnalista to termin, który coraz częściej pojawia się w dyskusjach na temat prawa pracy i ochrony pracowników. W obliczu nadchodzących zmian wynikających z unijnych dyrektyw, warto zrozumieć, kim jest sygnalista, jaką rolę pełni w organizacji i jak będzie chroniony przez prawo

Kim jest sygnalista?

Sygnalista, znany także jako whistleblower, to osoba, która zgłasza nieprawidłowości lub nielegalne praktyki w miejscu pracy. Może to być pracownik, który zauważył naruszenia prawa, zasad etycznych lub wewnętrznych regulacji firmy. Sygnalista działa w dobrej wierze, aby zapobiec dalszym nieprawidłowościom i chronić interesy organizacji oraz społeczeństwa.

Rola sygnalisty w organizacji

Rola sygnalisty jest kluczowa dla utrzymania przejrzystości i etyki w organizacji. Sygnalista może zgłaszać różne rodzaje nieprawidłowości, takie jak korupcja, oszustwa finansowe, naruszenia praw pracowniczych, czy niebezpieczne warunki pracy. Zgłoszenie takich problemów może pomóc organizacji w ich rozwiązaniu i uniknięciu konsekwencji prawnych.

Warunki, które musi spełnić sygnalista

Aby zostać uznanym za sygnalistę, osoba musi spełnić pewne warunki. Przede wszystkim, sygnalista musi posiadać dowody potwierdzające zachodzące nieprawidłowości. Dodatkowo, sygnalista musi działać w dobrej wierze, bez motywacji zemsty lub złośliwości. Zgłoszenie nieprawidłowości powinno być uzasadnione i oparte na rzetelnych dowodach.

Przykłady nieprawidłowości zgłaszanych przez sygnalistów

Sygnaliści mogą zgłaszać różne rodzaje nieprawidłowości, takie jak:

• Korupcja: przyjmowanie lub oferowanie łapówek w zamian za korzyści.
• Oszustwa finansowe: manipulowanie księgowością, defraudacja środków, czy inne nielegalne praktyki finansowe.
• Naruszenia praw pracowniczych: dyskryminacja, mobbing, nieprawidłowe warunki pracy.
• Niebezpieczne warunki pracy: brak odpowiednich środków ochrony, nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Kto może być sygnalistą?

Sygnalistą może być każda osoba związana z organizacją, w której zidentyfikowano nieprawidłowości. Niekoniecznie musi to być pracownik; sygnalistą może być także klient, partner biznesowy, czy inna osoba, która ma dostęp do informacji o nieprawidłowościach.

Przykłady osób, które mogą być sygnalistami

• Pracownicy: osoby zatrudnione w organizacji, które zauważyły nieprawidłowości w swoim miejscu pracy.
• Klienci: osoby, które korzystają z usług lub produktów organizacji i zauważyły nieprawidłowości.
• Partnerzy biznesowi: osoby lub firmy, które współpracują z organizacją i zauważyły nieprawidłowości.
• Dostawcy: osoby lub firmy, które dostarczają towary lub usługi dla organizacji i zauważyły nieprawidłowości.

Nowa dyrektywa unijna w obronie sygnalistów

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady zmienia dotychczasowy stan prawny w zakresie ochrony sygnalistów. Nowe przepisy regulują kwestie ochrony osób zgłaszających nieprawidłowości i określają procedury, które muszą być wprowadzone przez pracodawców.

Kanały zgłaszania nieprawidłowości

Zgodnie z nową dyrektywą, sygnalista będzie mógł zgłosić nieprawidłowości w ramach kanału wewnętrznego, zewnętrznego oraz w ramach ujawnienia publicznego. Kanały wewnętrzne i zewnętrzne obejmują raportowanie przełożonemu lub organom ścigania, natomiast ujawnienie publiczne dotyczy zgłoszenia sprawy mediom.

Kanał wewnętrzny

Kanał wewnętrzny to procedura, która umożliwia sygnaliście zgłoszenie nieprawidłowości w obrębie organizacji. Może to być zgłoszenie przełożonemu, działowi HR, czy specjalnie powołanemu komitetowi ds. etyki. Kanał wewnętrzny powinien zapewniać poufność i ochronę sygnalisty.

Kanał zewnętrzny

Kanał zewnętrzny to procedura, która umożliwia sygnaliście zgłoszenie nieprawidłowości poza organizacją. Może to być zgłoszenie do organów ścigania, organów regulacyjnych, czy innych instytucji upoważnionych do przyjmowania takich zgłoszeń. Kanał zewnętrzny powinien również zapewniać poufność i ochronę sygnalisty.

Ujawnienie publiczne

Ujawnienie publiczne to procedura, która umożliwia sygnaliście zgłoszenie nieprawidłowości mediom lub innym publicznym forum. Ujawnienie publiczne powinno być ostatecznością, do której sygnalista powinien uciekać tylko wtedy, gdy inne kanały zgłaszania nie przyniosły skutku.

Obowiązki pracodawcy wobec zmian w sposobie zgłaszania nieprawidłowości

Pracodawcy będą zobowiązani do utworzenia procedur i kanałów, które umożliwią łatwe i poufne zgłaszanie nieprawidłowości. Kanał zgłoszeń musi zapewniać poufność danych sygnalistów, a dostęp do nich mogą mieć jedynie osoby upoważnione. Dodatkowo, pracodawcy będą musieli prowadzić rejestry zgłoszeń i zapewniać ochronę osobom, które decydują się na zgłoszenie naruszeń.

Poufność zgłoszeń

Poufność zgłoszeń jest kluczowym elementem ochrony sygnalistów. Pracodawcy muszą zapewnić, że dane sygnalistów nie będą ujawnione osobom nieupoważnionym. Jedyny przypadek, w którym dane sygnalisty mogą być ujawnione, to przypadek wejścia zgłoszenia na oficjalną drogę postępowania prawnego.

Rejestry zgłoszeń

Pracodawcy będą musieli prowadzić rejestry zgłoszeń, które będą zawierać informacje o zgłoszonych nieprawidłowościach, osobach, które je zgłosiły, oraz podjętych działaniach. Rejestry te będą musiały być prowadzone w sposób poufny i dostępne tylko dla osób upoważnionych.

Ochrona sygnalistów przed represjami

Pracodawcy będą musieli zapewniać ochronę sygnalistom przed jakimikolwiek działaniami odwetowymi, takimi jak zwolnienie z pracy, degradacja stanowiska, czy zmiana miejsca pracy. Sygnalista nie ponosi odpowiedzialności za naruszenie obowiązku poufności, jeśli jest to integralną częścią zgłoszenia. Pracodawca musi udowodnić, że potencjalne działania odwetowe na sygnaliście zostały zrealizowane z wysoce uzasadnionego powodu.

Przykłady działań odwetowych

• Zwolnienie z pracy: zwolnienie sygnalisty z pracy bez uzasadnionego powodu.
• Degradacja stanowiska: obniżenie stanowiska sygnalisty bez uzasadnionego powodu.
• Zmiana miejsca pracy: przeniesienie sygnalisty do innego miejsca pracy bez uzasadnionego powodu.
• Inne działania: inne działania, które niekorzystnie wpłyną na sytuację sygnalisty w miejscu pracy

Podsumowanie

Rola sygnalisty jest kluczowa dla utrzymania przejrzystości i etyki w organizacjach. Nowe przepisy prawne, wynikające z unijnych dyrektyw, zapewnią sygnalistom ochronę przed represjami i ułatwią zgłaszanie nieprawidłowości. Pracodawcy będą musieli dostosować swoje procedury do nowych wymogów, aby zapewnić sygnalistom bezpieczne i poufne środowisko do zgłaszania problemów

Zobacz inne artykuły, które mogą Cię zainteresować